ارسال به دوست 
نسخه چاپي
به بهانه روز جهانی صنعت غذا؛
بررسی پیشرفت صنعت غذا در ایران
در نوامبر ۱۹۷۹ در جریان بیستمین کنفرانس اعضای سازمان خواربار و کشاورزی، فائو (FAO)، ۱۶اکتبر به عنوان روز جهانی غذا نام‌گذاری شد. بنا به تحلیل کارشناسان فائو، جهان در حال دور شدن از هدف پایان دادن به گرسنگی، ناامنی غذایی و سوء‌تغذیه است.
این در حالی است که بر اساس نقشه بین‌المللی، امنیت غذایی ایران در زمره کشورهای پرخطر قرار دارد که چندین استان کشور را در گروه ناامن و بسیار ناامن قرار داده است. همچنین به دلیل تحریم‌های طولانی‌مدت بین‌المللی، دچار رکود اقتصادی شده‌ایم که این موضوع بر وضعیت امنیت غذایی در بخش فقیر و آسیب‌پذیر جامعه، تأثیر گذاشته است. در این گزارش با کارشناسانی در حوزه صنعت غذا پای صحبت نشستیم تا نظر آن‌ها را که در داخل کشور و به صورت ملموس با این موضوع سروکار دارند، بشنویم. بهروز فروتن، کارآفرین و بنیان‌گذار شرکت بهروز در خصوص اقدامات لازم برای پیشرفت صنعت غذا در کشور گفت: در همه دنیا، اندیشه، لازمه پیشرفت است. به عبارتی، بخش خصوصی با توان مالی و ذهنی و همچنین دانش لازم در تمامی صنایع پیشرفت می‌کند اما اگر در ایران این اتفاق نمی‌افتد، به دلیل کوتاهی بخش خصوصی و تولید ما نیست بلکه اشکال در مدیریت کلان کشور است که نه تنها در بخش غذا بلکه در تمامی حوزه‌ها به طور کلی تولید را جدی نمی‌گیرد و بیشتر به بخش خدمات و بازاریابی تجاری بها می‌دهد. وی با اشاره به این مورد که اگر هرکشوری تولید را جدی نگیرد، سرانه تولید در آن پایین می‌آید، گفت: در ایران به دلیل اینکه قانون صنعت غذا بهروز نیست و با تعدد نهادهای تصمیم‌گیرنده در صنعت غذا مواجه‌ایم، این امر سبب از هم گسیختگی و نابودی صنعت غذا می‌شود و پیشرفتی صورت نخواهد گرفت. فروتن افزود: شاید حدود یک قرن است که در ایران تولید، جدی گرفته نمی‌شود. ما دانش و بسترهای پیشرفت در صنعت غذا را داریم اما متأسفانه با وجود مدیران زیاد، مدیریت متخصص در این حوزه نداریم! در ادامه، زرگران، رئیس اتاق بازرگانی-کشاورزی نیز در این باره گفت: ما در بازه پس از انقلاب، در زمینه‌های مختلف در حوزه صنایع تبدیلی و غذایی به توسعه و پیشرفت‌های بزرگی دست یافته‌ایم. وی افزود: زمانی در حوزه لبنیات، محصولات لبنی را از کشورهای دیگر وارد می‌کردیم اما امروزه ما در تمام اقلام لبنی صادرکننده هستیم و محصولاتمان با کمپانی‌های بزرگ و بهروز دنیا از حیث کیفیت و تنوع محصولات، برابری می‌کند. زرگران درباره صنعت ماکارونی گفت: در صنعت ماکارونی نیز زمانی ما وابسته به کشورهای دیگر بودیم اما امروزه یکی از بزرگترین صادرکنندگان ماکارونی دنیا هستیم. رئیس اتاق بازرگانی-کشاورزی اضافه کرد: صنعت شیرینی و شکلات ایران، صادراتی نزدیک به یک میلیارد دلار داشته و پتانسیل بالا و اشتغال فراوان ایجاد شده است و در کنار همه این‌ها، علاوه بر پیشرفت در زمینه‌های صنعتی و تکنولوژیکی، در ارتقای سلامت غذا نیز بسیار پیشرفت داشته‌ایم همچنین با همکاری کانون صنایع غذایی و سازمان غذا و دارو، طی یک دهه اخیر، کاهش درصد نمک، روغن و شکر را در محصولات غذایی شاهد هستیم. وی افزود: آستانه مُجازی که برای درصد شکر، نمک و روغن در محصولات غذایی در نظر گرفتیم، سبب شد تولیدکنندگان به تولید کالاهای سلامت‌محور ترغیب شوند. زرگران در پایان تأکید کرد: از حیث تکنولوژی و کیفیت با نگاه سلامت‌محور، صنعت غذای ایران جزو صنایع پیشتاز در سطح دنیا است. حسام زند حسامی، عضو هیأت علمی دانشگاه و مسئول راه‌اندازی و بهره‌برداری مرکز نوآوری صنعت غذا نیز در راستای موضوع مورد بحث در این گزارش گفت: تحول در صنعت غذای کشور، مستلزم توجه چندجانبه و ایجاد بستر تحول در مسیرهای مختلف اکوسیستم این صنعت است. اولین تأکید، داشتن نگاه سیستمی و تمرکز بر زنجیره ارزش صنعت است. نگاه زنجیره‌ای به معنای تشکیل دادن زنجیره‌های ارزش صنعت است که از تحقیقات شروع شده و در طی فرایندهایی، تولید (کاشت، داشت و برداشت)، عمل‌آوری، بسته‌بندی و در نهایت توزیع و ارائه خدمات را در تمام حوزه‌های صنعت شامل می‌شود. متاسفانه پس از سال‌ها، کماکان زنجیره ارزش در اکوسیستم صنعت غذا به طور کامل شکل نگرفته و نیاز به توجه همه‌جانبه دارد. وی افزود: بحث امنیت غذا، دیگر موضوع مهم در حوزه تغذیه کشور است که به حوزه داخلی برمی‌گردد و لازمه اجرای آن، شناخت و حفاظت از ژن‌ها، واریته‌ها و بانک‌های غذایی است که تا امروز به آن توجه زیادی نشده است. به گفته زندحسامی، یکی از مباحث اصلی امنیت غذایی در کنار ایجاد بستر لازم برای ذخیره‌سازی، حفظ و نگهداری ذخایر متناسب با نیاز کشور، دستیابی به زنجیره‌های سرد برای ارائه مواد غذایی تازه با حفظ کیفیت غذایی است که در این بحث نیز بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم. عضو شورای سرمایه‌گذاری و اقتصاد دانش‌بنیان در ادامه گفت: جمعیت کشور ایران، یک درصد از جمعیت کل دنیا است و حداقل به اندازه یک درصد دنیا به غذا و محصولات غذایی نیاز داریم. این در حالی است که به دلیل پهناور و چهار اقلیم بودن ایران، در صورت استفاده بهینه از منابع و امکانات، نه تنها می‌توان نیازهای کشور را مرتفع کرد بلکه می‌توان چندین برابر تولیدات حال حاضر از نیازهای جهانی را تأمین نمود اما به دلیل مشکلات متعدد از جمله بهره‌وری پایین منابع، تجهیزات و سرمایه‌گذاری غیرمولد در این صنعت، کماکان محتاج واردات کالاهای اساسی و کشاورزی هستیم. در مسیر تولید و عرضه محصولات در زنجیره ارزش جهانی، یکی دیگر از چالش‌ها، دستیابی به منابع جهانی و کسب پذیرش از سوی زنجیره‌های بین‌المللی تأمین و هم‌تراز شدن با استانداردهای بین‌المللی است. وی افزود: هم تراز شدن با استانداردهای بین‌المللی به این معنا است که محصولات ایران را در سراسر دنیا و در بازارهای هدف به عنوان یک محصول استاندارد و فراتر از آن، به عنوان محصول با‌کیفیت بپذیرند که محقق شدن این امر، نیازمند تقویت نهادهای قانون‌گذار و رابطه‌گذار بین‌المللی است که مسئولیت اعطای استانداردهای بین‌المللی را برعهده دارند. پیش‌نیاز این امر، تشویق تولیدکنندگان برای تولید محصولات با استاندارد جهانی و همچنین تأمین مواد اولیه سالم است. زندحسامی ادامه داد: به دلیل استفاده از کودهای شیمیایی و ناسالم، در تأمین مواد اولیه سالم با مشکل روبه‌رو هستیم و در نتیجه محصول نهایی، کیفیت لازم را ندارد و با وجود تولید محصولات در حجم زیاد، امکان صادرات و خرید خارجی بسیار کم می‌شود. مسئول راه‌اندازی و بهره‌برداری مرکز نوآوری صنعت غذا خاطرنشان کرد: مشکل این صنعت، ضغف در به‌روزرسانی صنعت بسته‌بندی و تجهیزات بسته‌بندی است که کشورهایی مانند ترکیه و امارات روی این بخش از زنجیره ارزش، به خوبی تلاش و کار کرده و نتایج آن را نیز در اقتصاد کلان خود درک کرده‌اند. به این منظور و با هدف رفع این چالش، لاجرم باید از نوآوری در این صنعت حمایت کنیم.